Ο Διονύσης Σαββόπουλος αλλάζει μέσα στα χρόνια στίχους από τα τραγούδια του. Είναι γνωστό αυτό – λιγότερο από τη δισκογραφία, περισσότερο από τα live. Τα τραγούδια εκσυγχρονίζονται κατά μίαν έννοια, όσον αφορά σε ορισμένα πραγματολογικά στοιχεία τους, ενώ κάποιες πιο σοβαρές αλλαγές μπορεί να μεταβάλλουν ακόμη και ολόκληρα νοήματα.
Φυσικά, δεν τίθεται θέμα. Δικά του είναι τα τραγούδια τού Σαββόπουλου, όπως θέλει τα μεταχειρίζεται. Δεν θα μας ρωτήσει – ασχέτως, αν εμείς κάποια απ’ αυτά, πολλά (ιδίως των sixties και των seventies), τα αντιμετωπίζουμε σαν κειμήλια, στα οποία δεν χωράει ούτε κόμμα.
Γιατί, εδώ που τα λέμε, κάθε τραγούδι εκφράζει μιαν εποχή. Δίνει στοιχεία για το κλίμα, την ψυχολογία και κυρίως τη συνείδηση των χρόνων εκείνων – των χρόνων της νεότητας τού καλλιτέχνη χοντρικά. Κι ένα τραγούδι, που το γράφει ένας νέος άνθρωπος, ακόμη κι αν έχει «λάθη», είναι πάντα νέο. Δεν γερνάει.
Το «δράμα», που αφήνει η εγγραφή, δεν συγκρίνεται μ' εκείνο τού «10 Χρόνια Κομμάτια» – αν αναλογιστούμε δηλαδή την εποχή και τις συνθήκες στις οποίες αποτυπώνεται το κομμάτι και βεβαίως τις λέξεις - κλειδιά, που αλλάχτηκαν αργότερα, και οι οποίες κάνουν τη διαφορά.
Ένα τέτοιο τραγούδι είναι «Η θανάσιμη μοναξιά του Αλέξη Ασλάνη», που το μάθαμε όλοι μας, ή μάλλον σχεδόν όλοι μας, από το άλμπουμ «10 Χρόνια Κομμάτια» [Lyra, 1975].
Το τραγούδι αυτό το έγραψε ο Σαββόπουλος μετά τα μέσα του ’60 και φυσικά το τραγουδούσε στις μπουάτ της εποχής. Πιθανώς πριν πλακώσει η δικτατορία. Και φυσικά ούτε λόγος να γίνεται για ενδεχόμενη επίσημη ηχογράφησή του, αναλογιζόμενοι τους πρωταρχικούς στίχους του.
Προσφάτως από το αρχείο τού φίλου Κώστα Αρβανίτη (Manwolf Louie), ανασύρθηκε ένα μεγάλο ντοκουμέντο. Μια ηχογράφηση τής «Θανάσιμης μοναξιάς» από ’κείνα τα χρόνια – ’66-’67, κάπου ’κει.
Δεν χρειάζεται να πω πως η απόδοση του νεαρότατου ακόμη Σαββόπουλου σ’ αυτό το τραγούδι είναι συγκλονιστική. Το «δράμα», που αφήνει η εγγραφή, δεν συγκρίνεται μ’ εκείνο τού «10 Χρόνια Κομμάτια» – αν αναλογιστούμε δηλαδή την εποχή και τις συνθήκες στις οποίες αποτυπώνεται το κομμάτι και βεβαίως τις λέξεις «κλειδιά», που αλλάχτηκαν αργότερα, και οι οποίες κάνουν τη διαφορά.
Είναι ο αριστερός Σαββόπουλος των mid-sixties, της εποχής του «Φορτηγού», με τις επικλήσεις στον ιρλανδό ποιητή και συγγραφέα Μπρένταν Μπήαν (και όχι στον «μπαρμπ' Αλέξανδρο»), στο έργο «Ένας Όμηρος» δηλαδή (Βασίλης Ρώτας, Βούλα Δαμιανάκου, Μίκης Θεοδωράκης), στον πόλεμο του Βιετνάμ (και όχι στα «Ι.Χ.»), στον Μπομπ Ντύλαν (και όχι στον Τσιτσάνη) κ.λπ. Παραθέτω τους στίχους στη συνέχεια.
Με bold γράμματα είναι τα λόγια, που άλλαξαν αργότερα, ενώ μέσα στις παρενθέσεις είναι τα λόγια έτσι όπως ακούγονται στα «10 Χρόνια Κομμάτια».
Η θανάσιμη μοναξιά του Αλέξη Ασλάνη
Τη νύχτα αυτή η αστυνομίαμάζεψε τους αλήτες απ’ το πάρκοπλάκωσε το εκατόκι ακουγόταν μέχρι εδώ η σειρήνα.Φύγε φύγε όσο έμεινε καιρόςγιατί η νύχτα στο κρατητήριο είναι κρύαπώς βαστιέται τέτοιος εξευτελισμόςκαι το στόμα σου φαρμάκι απ’ τα τσιγάρατο πρωί στο λεωφορείο στριμωχτόςμια διαδήλωση κοιτάς πίσω απ’ τα τζάμια.Από όλα τα τραγούδιααγαπούσα πιο πολύ τα λαϊκάη ζωή μου έχει αλλάξεικι έτσι τώρα δεν με ζαχαρώνουν πιατο κλειδί βάζω στην πόρτα για να μπω
το δωμάτιο είναι κρύο και παλιό (στενό)
όταν πέφτει το βραδάκι τι να πωσε θυμάμαι με το πράσινο παλτό.Όταν πέφτει το σκοτάδιστα υπόγεια τα ρεύματα βουίζουντην αλήθεια ποιος θα μάθηένορκοι πληρωμένοι θα με κρίνουνη ζωή μου έχει γεμίσει μυστικάστους διαδρόμους ψευδομάρτυρες καπνίζουνκαι οι φίλοι με κερνούν ναρκωτικάκαι το κόμμα με τραβάει απ’ το μανίκι.Κι έτσι εδώ σε ξαναβρίσκωΑλέξη πες μου, Αλέξη πες μου αν με θυμάσαιτο καλοκαίρι έχει τελειώσειαπό καιρό έχει τελειώσει τι ζητάς;στην παραλία τα καφενεία είναι κλειστάκι είν’ η θάλασσα βρώμικη και σάπιαοι μετανάστες ξαναγύρισαν εδώ
που μοιράζουν καραμέλες στα παιδιά
(στα δημόσια ουρητήρια σοβαροί)μου θυμίζουνε εικόνες (επεμβάσεις)
η ομορφούλα (συννεφούλα) μου κερδίζει το παιχνίδι
με κάνουν πιο πολύ αριστερό
(μου κάνουνε βαρύ εκβιασμό).
του Μπρένταν Μπήαν (μπάρμπ' Αλέξανδρου) η μποτίλια έχει αδειάσει
κι απ’ το πάρκο μέχρι εδώη σειρήνα τού εκατό ακούς ουρλιάζει.Το δωμάτιο είναι κρύο και παλιό (στενό)
δεν υπάρχει ούτε μια λέξη να την ψάξεις (μου δώσης)
αλλά εσύ που μ’ αγαπούσες μια φοράόπως πριν έτσι και τώρα θα με νιώσεις.
Μερικές φορές η ιστορία γράφεται δυο φορές, χωρίς καμιά της να είναι φάρσα. Αυτή, πάντως, είναι η πρώτη…